حکم شرعی قراردادهای هوشمند
قراردادهای هوشمند (Smart contract) روی بستر بلاک چین پیاده سازی می شوند و هدف آن ها رفع یک سری از مشکلاتی است که قراردادهای سنتی دارند.این قراردادها در حال حاضر از سوی دولت ها پذیرفته نشده اند. این قراردادها طرفین را از اعتماد کردن به یکدیگر معاف می دارد زیرا پس از نتظیم قرارداد هیچ کس قادر نخواهد بود تغییری در آن ایجاد کند.
نظر اسلام در مورد قراردادهای هوشمند چیست؟
ابهامات زیادی در زمینه ی حکم شرعی ارزهای دیجیتال وجود دارد که این ابهامات دامن قرارداد هوشمند را نیز گرفته است. بسیاری از مراجع صراحتا نظر خودرا مبنی بر حرام بودن بیت کوین اعلام کرده اند. اما هنوز حکم قطعی مبنی بر حرام بودن قراردادهای هوشمند وجود ندارد. در تیر ماه سال گذشته محمد اکرم لالدین در سمینار بین المللی انجمن مالی اسلامی که در شرکت فرابورس ایران برگزار شد درباره ی این قراردادها گفت: « قراردادهای دیجیتال به توسعه مالی اسلامی کمک میکنند. این قراردادها اهدافی دارند. یکی از این اهداف، انجام معاملات حقوقی از طریق پروتکلهای الکترونیکی تجاری است؛ بنابراین دیگر نیازی به مشاور حقوقی و وکیل نیست و تمامی عملیات پس از دریافت درخواست مشتری بصورت خودکار انجام میشود.
هدف دیگر این قراردادها طراحی عملیات کسبوکارها از طریق برنامه های کامپیوتر و اینترنتی است. همچنین آنها خطا، کلاهبرداری و هزینه معاملات را کاهش میدهند. پس بطورکلی قراردادهای دیجیتال در مقایسه با قراردادهای مرسوم، بصورت آنلاین انجام می شوند و عمومیتر هستند. بر اساس تکنولوژی DLT که دارند، غیرمتمرکز هستند و امکان دست بردن به اطلاعات رمزنگاریشده آنها توسط دیگران وجود ندارد. قراردادهای مرسوم، بصورت حضوری و توسط افراد حقوقی انجام میشوند، درحالیکه انواع هوشمند قرارداد توسط برنامهنویسی کامپیوتری اجرا میشوند. این قراردادها با کدهای برنامهنویسی و دیجیتالی نوشته میشوند. او همچنین برای ارجحیت قراردادهای هوشمند نسبت به قراردادهای سنتی دلایلی ارائه داد: قراردادهای هوشمند در چند دقیقه انجام میشوند؛ درحالیکه قراردادهای مرسوم یک تا سه روز طول میکشند.
قراردادهای دیجیتال رمیتنس را به صورت خودکار انجام میدهند، آنها نیاز به سپردهگذاری نیز ندارند. همچنین برخلاف قراردادهای مرسوم که هزینهبر هستند، معاملات هوشمند درصد کمی هزینه دارند. برای امضا هم نیاز به حضور فیزیکی نیست و امضا بصورت دیجیتالی انجام میشود. همچنین نیازی به افراد حقوقی در این قراردادهای هوشمند نیست. او در ادامه به برقراری اصول شریعت در امور مالی اسلام اشاره کرد: فینتک، بلاکچین و قراردادهای هوشمند که برای سهولت در مبادلات ایجاد شدهاند، باید بر طبق اصول شریعت و عاری از ربا، عدم اطمینان، قمار و تقلب باشد. انجام تراکنشها در فینتک دنیای مالی اسلام باید از قوانین قرارداد مبتنی بر رکن و شرایط باشد.»
آیا قرارداد هوشمندی منطبق با شرایط اسلام وجود دارد؟
بنا بر یکی از پستهای منتشر شده در وبلاگ شرکت Amanie Advisors آمده است که این شرکت با بنیاد اتریوم همکاری کرده تا پایبندی این پلتفرم را با قوانین شریعت بررسی کند. در نتیجه این همکاری، شرکت Amanie Advisors مقالهای را با هدف اصلی نشان دادن پیروی اتریوم از قوانین اسلامی منتشر کرد که به توضیح چگونگی تایید این پروژه واتر از لحاظ قوانین اسلامی پرداخته است. درواقع توسعه دهندگان اتریوم سعی دارند با مطابقت این شبکه و قراردادهای هوشمند آن با قوانین اسلام به جذب سرمایه از کشورهای اسلامی حوزه ی خلیج فارس بپردازند.