به طور کلی بلاک چین یک نوع سیستم ثبت اطلاعات و گزارش است. تفاوت آن با سیستم‌های دیگر این است که اطلاعات ذخیره شده روی این نوع سیستم، میان همه اعضای شبکه به اشتراک گذاشته می‌شوند و با استفاده از رمزنگاری امکان حذف و دستکاری اطلاعات ثبت شده تقریبا غیرممکن است.
بلاک چین Block Chain به طور کلی یک نوع سیستم ثبت اطلاعات و گزارش است. بلاک چین (Blockchain) از دو کلمه Block (بلوک) و Chain (زنجیره) ایجاد شده است. این فناوری در حقیقت زنجیره‌ای از بلوک‌هاست.
اولین کاربرد از این فناوری بود و از بلاک چین برای ذخیره اطلاعات دارایی کاربران بهره برد. اگر بلاک چین یک سیستم عامل باشد، بیت کوین نرم افزاری روی این سیستم عامل است.
بلاک چین فناوری جدیدی است که دسترسی به یک دفتر غیرمتمرکز بسیار بزرگ را فراهم می‌آورد. بلاک چین محیطی شفاف و غیرقابل دستکاری را برای ذخیره داده‌ها فراهم می‌آورد و باعث می‌شود نظام ذخیره‌سازی و دسترسی به داده‌ها تحول یابد. بلاک چین، از مجموعه بلاک‌هایی تشکیل شده است که به وسیله رمزنگاری خاصی به یکدیگر متصل شده‌اند و اصطلاحا زنجیره‌ای از بلوک‌ها را ایجاد کرده‌اند، هر یک از این بلوک‌ها ظرفیت حجم خاصی از داده را دارد و به دلیل همین ویژگی‌های ذخیره سازی، بلاک چین قادر است تا در صنایع متفاوتی به کار گرفته شود و نظام آن‌ها را تغییر دهد.
در ابتدا برای پول دیجیتال بیت کوین طراحی شد، اما در حال حاضر جامعه فناوری در حال پیدا کردن دیگر کاربردهای بالقوه برای این فناوری است.
تکنولوژی بلاک چین به زبان ساده
من در یک جمع 100 نفری، برگه‌ای از اطلاعات را بالا می‌گیرم و همه با تلفن همراهشان از آن برگه عکس می‌گیرند. حالا اگر من آن اطلاعات را نابود کنم یا تغییری در آن دهم دیگر برای آن جمع قابل پذیرش نیست، چون آن‌ها یک کپی از نسخه اصلی را دارند، مگر اینکه من موبایل همه را بگیرم و آن را حذف کنم.
این جمعی که از آن صحبت کردیم می‌تواند بالای چندین میلیون نفر باشد که در بیت کوین و سایر ارزهای بلاک چینی شاهد آن هستیم و یا به صورت خصوصی برای یک جامعه مخصوص باشد.
بیت کوین هم کار مشابهی را برای حفظ اطلاعات حساب‌های کاربران انجام می‌دهد، اما برخلاف یک بانک، در بیت کوین با توجه به ماهیتی که دارد نمی‌توان به یک قدرت مرکزی که پایگاه داده را برای کاربران مدیریت و ذخیره کند، اعتماد کرد.
بیت کوین این مشکلات را با تقسیم کردن پایگاه داده به مجموعه‌های کوچکی که (بلاک‌ها) نامیده می‌شوند حل کرده است. هر بلاک یک جور برچسب (Label) است که آن را به بلاک قبلی پیوند می‌دهد به ترتیبی که هر کسی می‌تواند تمام پایگاه داده را که از این قسمت‌های مجزا تشکیل شده گردآوری کند؛ به عبارتی هر کسی که از بیت کوین استفاده می‌کند، یک نسخه از کل پایگاه داده را که زنجیره بلوک نامیده می‌شود ذخیره می‌کند و این مجموعه‌های بسیار کوچک را بین هم ردوبدل می‌کنند. زنجیره بلوکی میان تمام کاربران بیت کوین به اشتراک گذاشته شده است و برای بررسی مقادیر آدرس‌های بیت کوین و جلوگیری از پرداخت دوگانه و سایر خرابکاری‌ها است.
تکنولوژی بلاک چین چگونه کار می کند؟
هر تراکنش یک کد هش Hash شصت و چهار 64 کاراکتری تولید می‌کند. این کد با کد هش قبلی ترکیب می‌شود تا یک بلاک جدید ایجاد کند. هر بلاک با استفاده از بلاک‌های جدید، یک ترتیب خطی، زمانی و رشته کاراکترهای یک‌بار مصرف تولید می‌شود. به همین دلیل دستکاری و ایجاد اطلاعات نادرست و غیرقابل ردیابی، تقریباً غیرممکن است.
در حال حاضر سامانه‌های اداری و بانک‌ها در معرض جرائم سایبری قرار دارند؛ اما بلاک چین می‌تواند جلوی همه‌ی آن‌ها را بگیرد. بلاک چین می‌تواند با استفاده از جایگزین کردن پردازش‌های موجود پیچیده، تمام تراکنش‌های انجام شده را ضبط و نگهداری کند.
دیو ریسیزین (Dave Hryciszyn) مدیر بخش فناوری و راهبردهای شرکت انگلیسی هدلاندن (HeadLondon) می‌گوید: بلاک چین پایگاه داده‌ای است که محیط امن یکپارچه‌ای را در محیط‌های ناامن ایجاد می‌کند. به این معنا که تمام اطلاعات معاملات انجام شده در هر صنعتی را ذخیره می‌کند. می‌توان از این فناوری در زمینه‌های مالی، حسابرسی، پزشکی و صنعتی نیز استفاده کرد.
موارد استفاده‌ی تکنولوژی بلاک چین
بیشتر شهرت بلاک چین تا این لحظه، استفاده از آن به‌عنوان سامانه‌ای برای رمز نگاری معاملات پول اینترنتی یا همان بیت کوین (Bitcoin) است. از بیت کوین برای تبادلات بین‌المللی استفاده می‌شود که هزینه‌ی کمتری نسبت به فرایندهای تبدیل ارز به یکدیگر دارد. روزانه، میلیاردها دلار در قالب بیت کوین جابه‌جا می‌شود.
اما علاوه بر آن از فناوری بلاک چین می‌توان در زیرساخت‌های مالی موجود مانند سهام، اوراق قرضه و زمینه‌های بسیار دیگری استفاده کرد. استفاده از این فناوری و جایگزینی آن با فناوری‌های امروزی، می‌تواند روی سرعت دسترسی به اینترنت نیز تأثیر بگذارد.
چرا بلاک چین برای بانک‌ها جذاب است؟
مؤسسات مالی، شرکت‌هایی هستند که بلاک چین را وسیله‌ای برای افزایش موفقیت‌های خود می‌دانند. آن‌ها می‌توانند درحالی‌که سامانه‌هایشان با پلتفرم‌های شرکت‌های دیگر سازگار است، داده‌های مربوط به موجودی و دارایی‌های خود را به‌صورت رمزنگاری‌شده و با امنیت بالا، تولید، مدیریت و ذخیره کنند.
البته مؤسسات مالی و بانک‌هایی که از بلاک چین استفاده می‌کنند، باید خطر کاهش قدرت در بازار تبادلات ارزی را بپذیرند. بانک‌ها، به‌عنوان مجریان اصلی بازار تبادلات ارزی شناخته می‌شوند؛ این فناوری و بیت کوین، خلأ بزرگی در این بخش ایجاد می‌کنند؛ اما در هزینه‌ی ایجاد زیرساخت‌ها صرفه‌جویی خواهد شد.
مقامات بانک انگلیسی سانتاندر (Santander) پیش‌بینی می‌کنند، بلاک چین می‌تواند در سال 2022 به‌صورت سالانه 20 میلیارد دلار ذخیره‌ی مالی برای بانک‌ها فراهم کند.
حتی سوئیفت با کمک موسسه تحقیقاتی اکسنچر درنظر دارد که با استفاده از تکنولوژی بلاک چین در زمینه مدیریت پرداخت و تصفیه و همچنین تشخیص هویت و احراز مالکیت استفاده کنند.
سوئیفت پیش‌تر نیز تحقیقات زیادی در مورد چگونگی استفاده از زنجیره بلوک‌ها را انجام داده بود که به عنوان بخشی از پروژه Hyperledger مطرح شد و به صورت open-source در دسترس عموم قرار گرفت. گزارش‌های جدیدتر نشان از درجه اهمیت و گستردگی تحقیقات سویفت در راه استفاده از تکنولوژی بلاک چین دارند بخصوص در زمینه احراز هویت و مدیریت پرداخت و تصفیه.
چگونه این عملیات با یک بانک متفاوت است؟
نبوغ این پایگاه داده این است که نیازی به هیچ بانک یا شرکت مرکزی ندارد و شما مجبور نیستید به هیچ موسسه مالی اعتماد کنید. نیازی به هیچ واسطه‌ای نیست.
اگر بخواهیم بیشتر توضیح دهیم، این پایگاه داده متعلق به هیچ فرد یا سازمانی نیست. این اطلاعات متعلق به همه افرادی است که یک کپی از آن اطلاعات را دارند. اما این بدان معنا نیست که هر یک از افرادی که دارای کپی هستند، کنترل دارند.
علاوه بر این، ما این پایگاه داده را «تغییرناپذیر» می‌نامیم یا به‌طور عام آن را غیرقابل برگشت می‌دانیم. هر رکوردی که ساخته شده است تا زمانی که اینترنت هست، به‌طور دائم وجود خواهد داشت. حال اگر نفر دوم بخواهد پول نفر اول را پس بدهد، این یک رکورد جدید است.
به خاطر تصمیمات مربوط به طراحی فناوری، دست بردن در رکوردهای این پایگاه داده غیرممکن است. اگر شخصی که یک یا چند نسخه از این اطلاعات را در رایانه‌های خود داشته باشد و سعی کند به‌طور غیرقانونی آن را تغییر دهد، آن تغییرات توسط بسیاری از رایانه‌های دیگر در روند تأیید این تغییرات، رد می‌شود و داده‌ها با هم تطابق نخواهند داشت.
بخشی از کاربردهای فناوری بلاک چین
فناوری بلاک چین، کاربردهای زیادی دارد. یکی از کاربردهای آن ایجاد زیرساخت‌های ارزهای رمز پایه است و فناوری بلاک چین یکی از زیرساخت‌های اساسی بیت کوین است. به بیان دیگر، فناوری بلاک چین در دامنه بسیار وسیعی از برنامه‌های کاربردی مالی و غیر مالی دیگر نیز به عنوان فناوری زیرساخت به خوبی به کار گرفته شده است و اختراعات متعددی بلاک چین، استفاده از این فناوری در زمینه ثبت و شمارش آرای انتخاباتی است.
در حوزه‌های اعتبارسنجی تراکنش‌های مراقبت‌های بهداشتی، مسائل بانکی، انتخابات و رایانشی به ثبت رسیده است و به همین دلیل دولت‌ها و مراکز قانون‌گذاری، مطالعه پیرامون بهره‌گیری از آن را در دستور کار خود قرار داده‌اند. فناوری بلاک چین، سیستمی برای ایجاد «تفاهم توزیع یافته»” در دنیای آنلاین دیجیتال پایه‌ریزی می‌کند. به این معنا که با توجه به ثبت انکارناپذیر اطلاعات در دفتر کلی تمامی اجزای شبکه از تحقق یک رویداد دیجیتالی آگاه گشته و آن را به رسمیت می‌شناسند.
این فناوری دریچه‌ای به سوی توسعه اقتصاد دیجیتالی باز و مقایسه پذیر در مقابل اقتصاد متمرکز فعلی، می‌گشاید. فرصت‌های بسیار بزرگی در پس این فناوری نهفته است و تحولات در این زمینه، تازه آغاز شده و کشورها و دولت‌ها مطالعه پیرامون این فناوری را آغاز کرده‌اند. برای مثال یکی از نمایندگان شرکت آی.بی.ام با شرکت در جلسات استماع کنگره آمریکا، مزیت‌های این فناوری و نحوه استفاده بخش دولتی از فناوری بلاک چین را به نمایندگان معرفی کرد (جری کوما، 1395). بانک مرکزی چین، کار گروه بررسی بلاک چین دولت روسیه، مجلس ملی فرانسه، پارلمان اتحادیه اروپا و بسیاری از دیگر دولت‌های جهان، مطالعه و بهره‌مندی از مزایای این فناوری را در دستور کار خود قرار داده اند. فناوری بلاک چین اولین بار فقط برای تبادل ارز های دیجیتالی به وجود آمده بود، ولی ویژگی‌هایی مانند متن باز بودن، رایگان بودن، امکان ثبت اسناد به صورت عمومی و غیرمتمرکز بودن آن باعث شد تا برای ارائه خدمات مختلفی مورد استفاده قرار گیرد. یکی از مسائل کلان و راهبردی کشور ایران بحث انتخابات و شمارش آرای انتخاباتی است. ازجمله اختراعات ثبت شده در زمینه فناوری بلاک چین، استفاده از این فناوری در زمینه ثبت و شمارش آرای انتخاباتی است.
انواع بلاک چین
در حال حاضر به طور کلی سه نوع بلاک چین قابل راه اندازی است. اما احتمالا در آینده از انواع بلاکچین‌های جدید بهره‌مند خواهیم شد.
بلاکچین عمومی ضد انحصاری
مثال اجرایی: بیت کوین، اتریوم، لایت کوین و انواع سیستم های عمومی و آزاد مبتنی بر بلاک چین
اغلب شما این یکی را می‌شناسید. بیت کوین و اتریوم نمونه‌هایی از این نوع بلاک چین هستند. در این نوع بلاک چین، ما انحصار تراکنش‌ها را در اختیار نداریم. برای مثال بیت کوین را در نظر می‌گیریم که یک دفترکل توزیع شده است.
می‌خواهم 5 بیت کوین ارسال کنم. به افراد فعال در شبکه که ماینر نام دارند، فریاد می‌زنم «بچه‌ها، می‌خواهم این 5 بیت کوین را به این فرد (آدرس بیت کوین) بفرستم.»
آیا من واقعاً 5 بیت کوین دارم؟ ادعای دروغ نیست؟ نمی‌خواهم تقلب کنم؟ افراد فعال در شبکه بیت کوین پیغام من را می‌شنوند و روند تأیید معامله را شروع می‌کنند. فردی که تراکنش را تأیید می‌کند، انتخابی نیست. ما نمی‌توانیم تأیید کننده را تعیین کنیم. نکته اینجاست که هیچ‌کس این قدرت را نخواهد داشت.
از این نوع بلاک چین زمانی استفاده می‌شود که نظر تمام جامعه مورد نظر در آن شبکه مهم باشد، نه فقط چند فرد خاص.
در این بلاک چین هر کسی می‌تواند قراردادهای هوشمند ایجاد کند و یا پول و داده‌ها را منتقل کند. اطلاعات مهم در این بلاک چین ها به صورت رمزنگاری شده قابل ذخیره سازی هستند.
«علی می‌خواهد برنامه‌ای را توسعه دهد که همه بتوانند دیدگاه سیاسی خود را در آن بیان کنند. او باید از حریم خصوصی مشترکین محافظت کند.»
برای کار علی، ما می‌توانیم از بلاک چین ضد انحصاری استفاده کنیم. هرکس در هر جای دنیا می‌تواند با اجرای شبکه نظرش را بیان کند. هیچ قدرتی نمی‌تواند چیزی را حذف یا تغییر دهد.
بلاکچین عمومی انحصاری
مثال اجرایی: چند شرکت فرآورده های گوشتی در ایالات متحده
در این بلاک چین افرادی خاص برای تأیید فعالیت‌ها انتخاب می‌شود. این افراد می‌تواند یک مقام، کارمند ارشد، دولت، موسسه یا اشخاص دیگری باشند. داده‌ها قابل مشاهده برای عموم هستند اما می‌توان از یک سری اطلاعات خاص محافظت کرد.
محمد یک پرورشگاه کاهی دارد، او می خواهد زنجیره تامین پرورشگاهش را برای مثلاً او می‌خواهد مردم بدانند که ماهی که خریداری می‌کنند، از کجا صید شده، چه زمانی بسته‌بندی شده و انواع اطلاعات دیگر
در این نوع بلاک چین محمد روی ماهی‌هایش یک کد QR قرار می‌دهد و مشتریان می‌توانند با اسکن کد هر ماهی از اطلاعات آن آگاه شوند. مشتریان فقط قادر به مشاهده اطلاعات هستند و نمی‌توانند چیزی را کم و زیاد کنند. برای ثبت اطلاعات هر ماهی در بلاک چین از روش‌های مختلفی می‌توان کمک گرفت. مثلاً به ماهی‌گیران و کارمندان بخش بسته‌بندی، اجازه ثبت اطلاعات در بلاک چین داده می‌شود تا زمان صید با بسته بندی هر ماهی با استفاده از دستگاه های مخصوص ثبت شود. اطلاعات ذخیره شده روی بلاک چین قابل تغییر نیستند بنابراین برای شرکت اعتبار بزرگی محسوب می‌شود.
بلاکچین خصوصی انحصاری
مثال اجرایی: سیستم‌های پرداخت حقوق با بلاک چین
این نوع بلاک چین می‌تواند برای نهاد‌های مختلف خصوصی و دولتی مورد استفاده قرار گیرد. در این بلاک چین افرادی خاص برای تایید فعالیت‌ها انتخاب می‌شود و فقط افرادی خاص امکان مشاهده اطلاعات ثبت شده را دارند.
«کسب و کار میلاد به دو شرکت کوچک و یک شرکت حسابداری دیگر هم مرتبط است. آن‌ها به طور منظم با یکدیگر همکاری می‌کنند.»
میلاد می‌خواهد یک اعتماد کامل بین طرفین برقرار شود اما نمی‌خواهد به جز سران شرکت، فرد دیگری اطلاعات را دستکاری کند یا بخواند. بهترین گزینه برای میلاد استفاده از نوع سوم بلاکچین است.
آینده‌ی تکنولوژی بلاک چین
فناوری بلاک چین نمی‌تواند به‌سرعت، اینترنت را تغییر دهد. وینکلسپکت می‌گوید: «موارد زیادی است که این فناوری را به چالش می‌کشد. مردم ممکن است متوجه شوند این فناوری، یک تحول ایجاد خواهد کرد؛ اما نمی‌دانند این فناوری چگونه به بهبود کسب‌وکار آن‌ها کمک می‌کند.»
بلاک چین یک فناوری نوظهور است که نیاز دارد تا برنامه‌هایی سازگار با آن تولید شود. همچنین برای استفاده از این فناوری باید مجموعه‌ای مقررات تنظیم شود. این فناوری باید بتواند کارآمدی خود را اثبات کند تا بتواند به‌صورت گسترده به کار گرفته شود.
جمع بندی
بلاک چین یک فناوری است که امکان ثبت اطلاعات به صورت دائمی و بدون امکان تغییر را فراهم می‌کند.
این فناوری در حقیقت نوعی دیتابیس یا پایگاه داده است که روی یک یا چند سرور خاص قرار ندارد بلکه روی تمام کامپیوترهایی که به شبکه متصل می‌شوند، توزیع شده است. به دلیل بهره بردن از رمزنگاری و ثبت آن در همه کامپیوترهای شبکه، گزارشات ثبت شده قابل هک یا حذف نیستند.
بیت کوین اولین کاربرد این فناوری بود اما از این سیستم انقلابی برای هر سیستمی که نیاز به ثبت گزارش داشته باشد می‌توان بهره برد.
آموزش افتتاح حساب بلاک چین
