اوراق بهادار (به انگلیسی: Securities) یک ابزار مالی قابل داد و ستد و مثلی (عوض دار) ای است که دارای ارزش مالی میباشد.
اوراق بهادار ابزاری مالی به خصوصی هستند که با اهداف مختلفی از جمله بدست آوردن مالکیت از طریق دریافت سهام یک شرکت و سرمایه گذاری خریداری میشوند. این اوراق به طور کلی به دو دسته اوراق حقوق صاحبان سرمایه (equities) و اوراق بدهی (debts) تقسیم بندی میشوند.
بازار متشکل و رسمی است که در آن خرید و فروش سهام شرکتها یا اوراق قرضه دولتی یا خصوصی تحت ضوابط معین انجام می شود. مشخصه مهم آن حمایت قانونی از صاحبان پس اندازها یا سرمایه های راکد است. بورس مرجع رسمی و مطمئنی است برای جذب سرمایه افراد و بخش های خصوصی به منظور تأمین مالی پروژه های سرمایه گذاری بلند مدت.در بازرگانی داخلی ایران اصطلاح بورس به بازارهای اختصاصی کالاهای سرمایه ای، واسطه ای یا مصرفی اطلاق می گردد که در یک محدوده جغرافیایی واقع شده و تعداد زیادی از عناصر عمده فروشی و خرده فروشی آن کالای خاص را دارند مانند بورس فرش در بازار تهران، بورس آهن و…
انواع اوراق بهادار
اوراق بهادارخود به دسته های مختلفی تقسیم می شود:
- سهام عادی
- سهام ممتاز
- حق تقدم
- سهام جایزه
- اوراق مشارکت
- مشتقات (Derivatives)
- اختیار معامله (Option)
- قرارداد آتی (Future)
- صکوک
شرکت یا بنگاهی که اوراق بهادارمنتشر میکند، «منتشر کننده» نامیده میشود. ساختار قوانین کشورها واجد شرایط بودن یک اوراق بهادار را تعیین میکنند. اوراق بهادار، میتوانند به صورت گواهی صادر شوند یا به طور عام تر بدون گواهی باشند و تنها در مدخلی الکترونیکی ثبت شده باشند. گواهیها میتوانند در وجه حامل باشند، به این معنا که حمل کننده آن صاحب حقوق ورقه بهادار است یا با نام باشند که در این صورت تنها شخصی که اوراق به نام اوست صاحب حقوق است. اوراق بهادار شامل سهام شرکتها یا صندوقهای سرمایه گذاری مشترک، اوراق قرضه منتشره شده توسط شرکتها یا واسطه های دولتی، سهام با اختیار معامله یا هر نوع اختیار معامله دیگر، واحدهای شراکت محدود و انواع مختلفی از ابزارهای رسمی سرمایه گذاری است که قابل معامله و تعویض باشند.
چرا بورس اوراق بهادار بوجود آمد؟
پیدایش بورس در دنیا با دو پدیده پیدایش شرکتهای سهامی با مسئولیت محدود و پیدایش شرکتهای سهامی عام مرتبط است.
در گذشته تجار زیاد خطر و زیان می دیدند و همواره به دنبال شریکی بودند که با آن سود و زیان خود را تقسیم کنند و هر کس بنا به سرمایه ای که آورده در سود و زیان شریک شود. اما فرم تکامل یافته آن به صورت سهام عام بود یعنی سهام را به عموم مردم می فروخت و کار خود را با سرمایه مردم انجام می دهد. اولین کمپانی که از این روش استفاده کرد کمپانی هند شرقی بود که در تاریخ تجارت دنیا ثبت شد.
اما بعد ها با گسترش مبادلات تجاری در اروپا و ارتباط هر چه بیشتر مردم و صاحبان سرمایه ها مراکزی به وجود آمد که سرمایه داران با متقاضیان استفاده از نقدینگی تماس پیدا می کردند و به داد و ستد با هم می پرداختند که به آن بازار سرمایه می گویند.
جالب است بدانید که واژه بورس از نام خانوادگی شخصی به نام واندر بورس گرفته شده که صرافان شهر مقابل خانه او به دادوستد مشغول می شدند و از آن به بعد به اماکنی که محل دادوستد بود اطلاق شد.
اولین تشکل بورس اوراق بهادار در جهان به سال 1460 میلادی در شهر آنورس بلژیک که موقعیت تجاری قابل ملاحظه ای داشت بوجود آمد. بعد از آن بورس در اوایل قرن 17 در شهر آمستردام بود که امروزه یکی از مهمترین منابع تأمین سرمایه در سطح بین الملل است. بعد از آن بورس لندن در سال 1801 با عضویت 500 نفر، بورس نیویورک،بورس زوریخ و…..
مقررات اوراق بهادار
مقررات اوراق بهادار در ایالات متحده، سازمان بورس واوراق بهادار (SEC) عرضه و فروش عمومی اوراق بهادار را تنظیم میکند. عرضه، فروش و معاملات عمومی اوراق بهادار ایالات متحده بایستی در ادارات ایالتی اوراق بهادار SEC ثبت و بایگانی شوند. نهادهای خودتنظیمی (SRO ها) درون صنعت کارگزاری هم اغلب موقعیت تنظیمی را بر عهده میگیرند. نمونه هایی از SRO ها عبارتند از: اتحادیه ملی معامله گران اوراق بهادار (NASD) و سازمان تنظیم صنعت مالی (FINRA).
