پولشویی money Laundering چیست؟

پولشویی چیست؟ انواع پولشویی – پولشویی در ایران – مراحل پولشویی – تاریخچه پولشویی – مجازات پولشویی

پولشویی به انگلیسی Money laundering یک تکنیک متداول است که مجرمان از آن استفاده می‌کنند تا پولی را که از راه غیرقانونی به‌دست آورده‌اند، به‌شیوه‌ایی قانونی وارد دنیای اقتصاد کنند. پولی که از هر نوع فعالیت غیرقانونی از قاچاق دارو گرفته تا فعالیت‌های تروریستی، طی فرآیند پولشویی به پولی تبدیل می‌شوند که انگار از یک فعالیت کاملا قانونی به‌دست آمده‌ است. در واقع پولی که از فعالیت‌هایی خلافکارانه به‌دست می‌آید «کثیف» است و شستن آن باعث می‌شود که تمیز به‌نظر برسد. در حالی که پولشویی خودش یک خلاف بزرگ است.

بـه عبارتی پولشویی ابزاری به منظور پاک کردن ردپای جرم منشأ تلقی میشود.
منظور از درآمدهای غیرقانونی یـا پول کثیف عبارت است از درآمدهای حاصل از جرائم اولیه مانند:
• قاچاق مواد مخدر و داروهای آرام بخش
• آدم ربایی، قاچاق انسان و اعضاء بدن
• اخاذی، ارتشا، اختلاس
• فحشا
• فرار از مالیات و …

پول‌شویی

پولشویی طبق تعريف “سازمان پليس كيفری”، عبارت است از هر نوع عمل يا اقدام به عمل، برای مخفی كردن
يا تغییر ظاهر و هويت عوايد نامشروع، به طوری كه وانمود شود از منابع قانونی سرچشمه گرفته است.

فرآیند پولشویی معمولا شامل ۳ مرحله است:

• تزریق پول
• لایه‌بندی
• و در نهایت ادغام و یکپارچه‌سازی.

مرحله ۱: تزریق پول

در این مرحله، پولشوها پول کثیف را وارد یک موسسه مالی قانونی می‌کنند. این کار معمولا به‌شکل سپرده‌های نقدی بانکی انجام می‌شود. این مرحله پرریسک‌ترین مرحله است، چون امکان لو رفتن آن زیاد است و بانک‌ها وظیفه دارند تراکنش‌هایی با مبلغ بالا را گزارش دهند. خلافکاران برای وارد کردن اولیه پول به حساب‌های بانکی، روش‌های مختلفی را اعمال می‌کنند تا نیاز به ارائه گزارش برای پول‌ها نداشته باشند. از جمله این روش‌ها می‌توان به کوچک‌ و خرد کردن تراکنش‌ها واریزی یا به اصطلاح اسمورف (Smurf) اشاره کرد.

مرحله ۲: لایه‌بندی

در این مرحله پول از طریق تراکنش‌های مختلف مالی به حساب‌های مختلف ارسال می‌شود تا ماهیتش عوض شود و ردگیری آن مشکل شود. لایه‌بندی می‌تواند شامل چندین تراکنش بانک-به-بانک باشد. انتقال وجه بین حساب‌های مختلف در کشورهای مختلف که باعث می‌شود تا با واریز و برداشت متوالی، وجه پولی که داخل هر حساب هست را تغییر دهند. روش دیگر این‌ است که نوع ارز را عوض کنند (از دلار به پوند، از پوند به یوان و …). و خرید چیزهایی با ارزش بالا (قایق، خانه، ماشین، الماس) برای اینکه شکل پول را تغییر دهند هم یکی دیگر از روش‌های متداول در مرحله لایه‌بندی است.

این پیچیده‌ترین مرحله در هر نقشه‌ی پولشویی است و هدف اصلی آن این است که گرفتن رد پول کثیف تاحدممکن سخت شود.

مرحله ۳: ادغام و یکپارچه‌سازی

در مرحله ادغام، پول وارد چرخه عادی اقتصاد می‌شود، در واقع دیگر قانونی به‌نظر می‌رسد و به‌نظر می‌رسد که از یک منبع قانونی به‌دست آمده است. ممکن است در این مرحله، پول به حساب یک کسب‌وکار محلی واریز شود که پولشوها در ازای دریافت سود، می‌خواهند روی آن کسب‌وکار «سرمایه‌گذاری» کنند، قایقی که در مرحله لایه‌بندی خریده بودند، یا هر سرمایه‌گذاری دیگری که در این مرحله انجام شده بود، فروخته و به پول نقد تبدیل می‌شود.

در این مرحله مجرم می‌تواند بدون اینکه گیر بیفتد از پول استفاده کند. اگر از مراحل قبل مدرکی وجود نداشته باشد، گرفتن مچ پولشویی در این مرحله واقعا مشکل است.

روش‌های پول‌شویی:

• سهام بندی
• قاچاق فله ایِ پول نقد
• معاملات پولی متمرکز
• تجارت مبتنی بر پولشویی

انواع پولشویی

پولشویی به چهار نوع قابل تقسیم است.

پولشویی درونی:

شامل پول‌های کثیف حاصل از فعالیت مجرمانه داخل خاک یک کشور می‌شود که در همان کشور شسته می‌شود.

پولشویی بیرونی:

شامل پول‌های کثیف به دست آمده از فعالیت مجرمانه انجام شده در سایر کشورها که درخارج نیز شسته می‌شود.

پولشویی کنترل شونده:

شامل پول‌های کثیف به دست آمده از فعالیت مجرمانه که در داخل خاک یک کشور کسب و در خارج از آن کشور تطهیر می‌شود.

پولشویی وارداتی:

شامل پول‌هایی که از فعالیت مجرمانه در سایر نقاط به دست آمده و در داخل خاک کشور موردنظر شسته می‌شود.

تاریخچه پولشویی

در آثار بسياری از مورخين ميتوان سابقه تطهير پول را از گذشته های دور برداشت نمود.
مخفی كردن دارایی ها و جا به جايی ثروت از طرف بازرگانان و تجار در مقابل حكومت، انتقال مالكيت يک قطعه زمين تحت عنوان هبه از طرف فروشنده و پرداخت هدايا از طرف خريدار در زمينهايی كه حق فروش از آنان سلب شده بود، از جمله
سوابقي است كه در تاريخ ثبت شده است.
تاريخچه پول شويی به 4000 سال قبل از تولد مسيح ميرسد.
اما واژه ” پولشویی ” جديداً وارد مفاهيم اقتصادی و مشمول جرايم گرديده است.
گفته ميشود اين اصطالح از مالكيت مافيا بر دستگاههای لباسشويی سكه ای در آمريكا گرفته شده است.
در قضيه واترگيت در سال 1920 در آمريكا، براي نخستين بار اصطالح پولشويی وارد مطبوعات شد و در سال 1982 به متون قضايي و حقوقی آمريكا نيز راه يافت.
پولشویی به عنوان يک جرم در مورد عوايد حاصل از قاچاق مواد مخدر و داروهاي روانگردان مورد توجه كشورهای غربی قرارگرفت.
اين امر به دليل آگاهی كشورهای مزبور از سودهای كلان حاصل از اين فعاليت مجرمانه و نگرانی آنها درباره گسترش مصرف موادمخدر در جوامع غربی بود.
به هر حال، جنايتكاران همواره به مشاغلی روی آورده اند كه منافع نقدی بيشتری داشته باشد.
آنها در اين مسير موسسات حقوقی و شيوه های حسابداری بنا كرده و بانكها، استودیوهای فیلمسازی، واحدهای مهندسی و حتي دولتها را خريداری نموده اند.

علت پول‌شویی

بطور کلی پول‌شویی به این دلیل انجام می‌شود که منبع واقعی پول نامشخص باقی بماند. فرار مالیاتی هم می‌تواند دلیل دیگری برای آن باشد.
پول‌شویی به‌طور عمده یک جرم فرعی برای رد گم کردن درآمد حاصل از جرم اصلی است.
جرم پول‌شویی هم تا حد زیادی به جرم اولیه وابسته است. پول‌شویان اغلب کسانی هستند که از قاچاق مواد مخدر، اختلاس، رشوه و سایر راه‌های غیرقانونی کسب درآمد کرده‌اند و به دنبال «تمیز کردن» پول هستند.

اثرات منفی پولشویی

پولشویی اثرات جبران‌ناپذیری بر اقتصاد یک کشور وارد می‌کند و اقتصاد زخم‌خورده هم قطعا تاثیرات منفی اجتماعی، فرهنگی، امنیتی و سیاسی به جا خواهد گذاشت. به طور کلی پولشویی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم باعث آسیب‌های زیر می‌شود:

تورم: پول‌شویی نقدینگی را افزایش می‌دهد و نقدینگی هم باعث کم شدن تقاضا برای پول، کم ارزش شدن آن و در نتیجه تورم می‌شود.

کم شدن اعتماد به بازار و تولید: اگر انجام پولشویی راحت‌ باشد، اعتماد به بازار و میل به رفتن به سمت سرمایه‌گذاری‌های مولد کاهش می‌یابد. بازار ارز و سکه هم از پولشویی آسیب می‌بیند.

تضعیف بخش خصوصی: بخش خصوصی با شفافیت می‌تواند به رونق برسد. در صورت گسترش پولشویی در بین کسب و کارهای خصوصی، توانایی رقابت به شدت کاهش می‌کند و انحصار باعث می‌شود تا بخش خصوصی تضعیف شود.

فرار سرمایه به خارج از کشور: پول‌شویی موجب فرار مقدار زیادی سرمایه به خارج از کشور می‌شود و تمام بهره آن به کشور مقصد تعلق می‌گیرد.

گسترش جرائم: پولشویی موفق به این معنی است که فعالیت‌های جنایت‌کارانه واقعا درآمد داشته‌اند. این موفقیت خلافکاران را تشویق می‌کند تا به فعالیت‌های نامشروع‌شان ادامه بدهند، چون بدون هیچ پیامدی سود می‌کنند. و این یعنی کلاه‌برداری بیشتر، اختلاس بیشتر (به‌معنی اینکه کارگران بیشتری کارشان را به‌خاطر سقوط شرکت‌ها از دست می‌دهند)، مواد مخدر بیشتری در خیابان‌ها در دسترس جوانان قرار می‌گیرد، جنایت‌های مربوط به مواد بیشتر می‌شود، مقامات قانونی باید بودجه‌ی بیشتری صرف کنند تا با این جرائم مبارزه کنند و اخلاق عمومی هم به‌ خطر می‌افتد، چون صاحبان کسب‌وکارهایی که میل به خلاف ندارند، متوجه می‌شود سودی که کسب می‌کنند در مقایسه با سود خلافکاران ناچیز است.

تامین مالی تروریسم: با پولشویی می‌توان تروریست‌ها را از نظر مالی تغذیه کرد و این نتیجه‌ای جز کشته شدن انسان‌های بی‌گناه نخواهد داشت.

این‌ موارد فقط بخشی از زیان‌هایی است که پولشویی می‌تواند به یک جامعه وارد کند. این جرم به طور زنجیروار و مثل یک دومینو می‌تواند تمام زیرساخت‌های یک کشور را به هم بزند و فقر اقتصادی و فرهنگی شدیدی را به باور آورد.

مشاغل در معرض سوء استفاده پولشویان

مشاغلی که بیشتر در معرض پولشویی قرار دارند عبارتند از:
سیستم های مالی و بانکی، صرافی ها، دفاتر اسناد رسمی، عرضه کنندگان کالاهای گرانبها (عتیقه فروشـی، طلا و جواهر فروشی و …)، بنگاههای فروش ماشین، کارواش ها، هتل ها، رستوران ها و خرده فروشی ها، موسسات و بنگاه های خیریـه، آژانس های مسافرتی و شرکتهای حمل و نقل، شرکتهای بیمه، مشاورین املاک، شرکتهای ساختمانی و سرمایه گذاری مسکن، وکال.

مراحل پولشویی

جایگذاری:

اولین مرحله جایگذاری يا تزریق عوايد از فعالیتهای مجرمانه به شبكه مالی رسمی با هدف تبديل عوايد از حالت نقدي به ابزارها و داراییهای مالی است.

یک از تکنیک های جایگذاری اسمورفینگ است.
در اولین مرحله پولشویی همچنین می توان از تعاونی ساختمان سازی، شرکت های بیمه، باشگاه های خصوصی، کازینو، رستوران ها و .. نیز استفاده کرد.

لايه چينی:

تبدیل و جابجایی پول از مکانی به مکان دیگر به منظور تغییر چهره دادن منشا غیر قانونی وجه است.

یعنی جداسازی عوايد حاصل از جرم از منشا غیر قانونی آن که از طريق ايجاد لايه های پيچيده مبتنی بر معاملات (نقل و انتقال) با هدف مبهم سازی زنجیره عطف حسابرسی، مجهول گذاشتن هويت طرفهاي اصلي معامله و عدم امکان ردیابی منشا مال صورت مي گيرد. این امر متضمن انجام عملیاتی مانند حواله وجه سپرده شده نزد بانکها و موسسات مالی به بانک و موسسه دیگر، یا تبدیل سپرده نقدی به اسناد پولی دیگر (اوراق بهادار، سهام و چک های مسافرتی) است. یکی از تکنیک های لایه گذاری اختلاط پول کثیف با پول تمیز است. به این ترتیب که عواید حاصل از جرم با انجام معاملاتی از قبیل صادرات و واردات کالا و توسل به کم نمایی سیاهه صادارتی و گران نمایی سیاهه وارداتی وارد چرخه رسمی اقتصاد می­ شود.

يكپارچه سازی:

فراهم كردن پوشش ظاهري مشروع و توجيه قانونی (قالبی مشروع) براي عوايد حاصل از فعاليتهاي مجرمانه است.

چنانچه مرحله لايه چيني با موفقيت انجام شود عوايد شسته شده با استفاده از طرحهاي يكپارچه سازی، به نحوي وارد جريان اصلي اقتصادي مي­شود كه بازگشت به سيستم مالی، وجوه شكل و ظاهری قانونی يافته است.
این مرحله ممکن است از روش های متعددی مانند استفاده از شرکت های پوششی اعطای وام یا سپرده گذاری در موسسه های خارجی به عنوان وثیقه تامین برای وام های داخلی، صورت گیرد.

مجازات پولشویی چیست؟

اصلی‌ترین جزای پول‌شویی در ایران و بیشتر کشورهای جهان، مصادره‌ی اموال و عوايد حاصل از جرم است. با توجه به اینکه هدف از پولشویی، قانونی جلوه‌ دادن درآمدهای مجرمانه و نامشروع و درنهايت استفاده‌ی آزادانه از این درآمدهاست، محروم كردن مجرمين از اين درآمدها، انگيزه‌ی ارتكاب به پولشويي و جرايم مقدم بر آن را در آنها كاهش می‌دهد.

ماده‌ی ۹ قانون مبارزه با پولشویی می‌گوید: «مرتکبین جرم پولشویی علاوه‌ بر استرداد درآمد و عوايد حاصل از ارتكاب جرم، مشتمل بر اصل و منافع حاصل از آن (اگر موجود نباشد مثل يا قيمت آن)، به جزای نقدی به ميزان عوايد حاصل از جرم محكوم مي‌شوند که باید به حساب درآمد عمومی نزد بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واریز گردد».

البته صدور و اجرای حكم ضبط دارایی و منافع حاصل از آن در صورتی است كه متهم به لحاظ جرم منشا (جرم اولیه) مشمول اين حكم قرار نگرفته باشد.

لازم به ذکر است که مجازات پولشویی برای اشخاص حقوقی هم امکان پذیر است و همانطور که به شخص حقوقی اجازه داده می‌شود تا با نام و اعتبار خود حساب بانكی داشته باشد يا تجارت كند، می‌توان آن را از نظر کیفری هم مسئول دانست و مجازاتی را برای آن در نظر گرفت؛ در خصوص اعمال مجازات نيز امکان انحلال شركت يا جلوگيری از فعاليت آن برای مدتی معين در نظر گرفته می‌شود.

با توجه به این‌که در کنار پولشویی احتمال وقوع جرایم دیگر بالاست، معمولا متهمان پولشویی به حبس و مجازات‌هایی از این قبیل هم محکوم می‌شوند.

پول‌شویی در ایران

طی سالهای گذشته، ایران در کنار کره شمالی همواره جزء کشورهای لیست سیاه گروه ویژه اقدام مالی بوده‌ است.

رتبه ایران در پول‌شویی:
طبق بررسی مؤسسه تحقیقات حکومت‌داری بازل هم که با بررسی مولفه‌های مختلف سیاسی و مالی در 149 کشور جهان آن‌ها را بر اساس شاخص ضد پول‌شویی رتبه‌بندی کرده‌است در جدول ایران، افغانستان و تاجیکستان به ترتیب در جایگاه‌های اول تا سوم پول‌شویی قرار گرفته‌اند.

روش های مبارزه با پولشویی

مهمترین روش های مبارزه با پولشویی عبارتند از:

1. کنترل و نظارت لازم بر ارزهای خارجی
2. اعمال نظارت بر سیستم های پولی و مالی
3. تشکیل نهادها و تصویب قوانین مبارزه با پول شویی

مهمترین نهاد بین المللی در مبارزه با پولشویی FATF می باشد.

جمع‌بندی

پولشویی جرمی است که خلافکاران و مفسدان اقتصادی برای پوشاندن جرم‌های دیگر و قانونی کردن پول‌های بدست آمده از جرائم مرتکب می‌شود. مجرمان سعی می‌کنند تا با روش‌های مختلف که در بالا اشاره کردیم، دارایی‌های غیرقانونی خود را قانونی جلو دهند و از ردگیری پول جلوگیری کنند. تاثیرات پولشویی بر اقتصاد، فرهنگ، اجتماع، شرایط سیاسی و امنیتی جهان غیرقابل انکار است و برای همین کشورهای سراسر دنیا قوانین سفت و سختی را برای آن وضع کرده‌اند.