سهام عادی (به انگلیسی: Common stock) سندی است که نشان میدهد یک سرمایه گذار، مالک درصد معینی از یک شرکت است، و درصد معینی از سود شرکت، و مزایای دیگری که به سهامداران تعلق می گیرد را دریافت خواهد کرد.
متداول ترین نوع اوراق بهادار در بازار ایران است.
تمام شرکت های سهامی، سهام عادی منتشر می کنند. سهم عادی اساسی ترین شکل سهام سرمایه می باشد. اگر به موضوع دیگری اشاره نشده باشد، کلمه سهام به تنهایی مفهوم ( سهم عادی ) را می رساند. سهامداران عادی دارای 4 حق اساسی مالکیت سهام هستند، مگر اینکه یکی از این چهار حق مشخصا، از آنها سلب شده باشد. مثلا، بعضی از شرکتها سهم عادی نوع الف را که دارای حق رای می باشد و سهم عادی نوع ب که ممکن است فاقد حق رای باشد را منتشر می نمایند.( به طبقات سهم عادی همچنین ممکن است عنوان سری الف، سری ب، و نظیر آن اطلاق گردد.)
دفتر کل برای هر یک از طبقات سهام عادی، یک حساب جداگانه دارد. در تشریح شرکت سهامی متذکر خواهیم گردید که سهامداران عادی، مالکین واحد تجاری می باشند. سهامداران به نسبت تعداد سهم عادی خود مالک شرکت هستند درنتیجه اگر کسی 1 میلیون سهم از ده میلیون سهم شرکتی را داشته باشد مالک 10 درصد آن است. در قانون بورس ایران محدودیت هایی در مورد سقف مالکیت شرکت توسط افراد حقیقی و حقوقی وجود دارد. همچنین سهامدار به نسبت مالکیت خود در مجمع عمومی شرکت دارای حق رای است.
در کشورهای دیگر، شرکت می تواند سهام عادی منتشر کرده ولی آن را به فروش نرساند. همچنین شرکت قادر به بازخرید سهام خود است. از طرفی رابطه ی مستقیمی بین تعداد سهام منتشره و سرمایه ی ثبت شده شرکت وجود ندارد. تمامی این موارد براساس قوانین ایران ممنوع هستند.
دارندگان سهام عادی، مالکان اصلی شرکت بوده، و از حقوق و مزایای زیر برخوردارند
1- سررسید
سهم عادی از منابع دایمی تأمین مالی است و سررسید ندارد. همچنین شرکت انتشاردهنده سهام عادی الزامی در بازخرید این اوراق ندارد.
2 – مالکیت شرکت
دارندگان سهام عادی مالک شرکت به حساب می آیند. اما از آنجا که دارندگان سهام دیگر مانند سهام ممتاز در دریافت سود و اصل سرمایه شرکت، بر دارندگان سهام عادی حق تقدم دارند، می توان گفت که دارندگان سهم عادی مالک نهایی شرکت هستند. مفهوم این نوع مالکیت این است که صاحبان سهم عادی پذیرای بیشترین ریسک سرمایه گذاری در شرکت هستند. اگر سود سهم کاهش یابد یا شرکت با زیان مواجه شود، قیمت بازاری و ارزش ذاتی سهم عادی کاهش خواهد یافت. همچنین در صورت انحلال شرکت یا فروش کل دارایی های آن، پس از تسویه همه بدهی ها و بازپرداخت حقوق صاحبان سهام ممتاز، حقوق به صاحبان سهم عادی پرداخت می شود.
3 – مسئوليت محدود
مسئولیت دارندگان سهام عادی به مقدار سرمایه آن ها در شرکت محدود می شود. بنابراین اگر تمام دارایی های یک شرکت به دلیل ورشکستگی فروخته شود و پول حاصل به اندازه ای نباشد که پاسخگوی همه بستانکاران شرکت باشد، آن ها نمی توانند صاحبان سهم عادی را تحت پیگرد قانونی قرار دهند.
4 – کنترل شرکت
با توجه به توزیع گسترده سهام شرکت های سهامی در دست سهامداران، هیچ سهامداری نمی تواند کنترل فردی خود را بر شرکت اعمال کند. امور و فعالیت های جاری شرکت در اختیار مدیران آن است و صاحبان سهم عادی می توانند با رأی خود در تصمیم گیری های شرکت دخالت کنند.
5 – حق رأى
دارندگان سهم عادی علاوه بر حق انتخاب هیأت مدیره شرکت میتوانند با آرای خود اقدامات پیشنهادی مدیریت شرکت را تایید یا رد کنند. هر سهم یک حق رای دارد. مثلاً پیشنهاد ادغام شرکت در شرکت دیگر یا پیشنهاد تغییر نمودار سازمانی شرکت باید با اکثریت آرای صاحبان سهام شرکت صورت گیرد.
6 – حق تقدم خريد سهم عادی
دارندگان سهم عادی دارای حق تقدماند، به عبارت دیگر دارندگان فعلی سهم عادی در خرید سهامی جدید شرکت اولویت دارند. هدف از اعطای حق تقدم، در ابتدا حفظ کنترل سهامداران موجود بر اداره شرکت و سپس حفظ حقوق سهامداران موجود در مقابل کاهش بهای سهام در نتیجه انتشار سهام جدید است. اگر شرکتی به سهامداران خود حق تقدم خرید سهام بدهد، آنان می توانند درصد مالکیت خود را در شرکت حفظ کنند. همچنین دارندگان سهام عادی می توانند به تعداد کافی از اوراق بهادار جدید شرکت ( از نوع قابل تبدیل به سهام عادی) بخرند و با تبدیل این اوراق به سهم عادی مالکیت خود را کماکان حفظ کنند.
7 – ساير حقوق
دارندگان سهام عادی حق خرید و فروش و انتقال سهام خود را دارند. علاوه بر این حق دارند دفاتر شرکت را مورد بررسی قرار دهند، هر چند در عمل این حق به شدت محدود می شود و فقط اطلاعاتی را دربر می گیرد که شرکت در اختیار عموم قرار می دهد.
8- ارزش دفتري هر سهم
ارزش دفتري هر سهم عادى به طريق زير تعيين مي گردد: سرمايه حاصل از فروش سهم عادى با سود انباشته جمع و وجهی که بابت خريد سهام خزانه پرداخت شده است از آن کسر می گردد. براى محاسبه ارزش دفتري يك سهم، ارزش دفتري سهم عادي را بر تعداد سهامی که در دست مردم است تقسيم مي كنند.
9- ارزش اسمى و صرف سهام عادی
ارزش اسمى هر سهم رقمی است که روى هر برگ از سهام نوشته مي شود. برعکس اوراق قرضه و سهام ممتاز، ارزش اسمي سهم عادي کاربرد چندان زیادی ندارد. برخى از شرکت ها ارزش اسمي سهام عادى خود را اعلان مي کنند، در حالی که برخي ديگر، به هيچ وجه ارزش اسمي سهام را مشخص نمیکنند.
صرف سهام (يا مازاد بر سرمايه پرداخت شده) نشان دهنده مبلغي است مازاد بر ارزش اسمي سهام که شرکت در زمان فروش سهم عادى دريافت کرده است. در بخش متعلق به سرمايه شرکت، مقادير متعلق به ارزش اسمى و صرف سهام جداگانه نوشته مي شوند.
10- سهام مجاز و انتشار يافته
تعداد سهمى را که شرکت (بدون تغيير يا اصلاح اساسنامه) حق دارد منتشر کند سهام مجاز، و آن تعداد از سهام شرکت را که در دست مردم است سهام منتشر شده مى نامند. امکان دارد که يک شرکت به علل مختلف تعدادى از سهام منتشرشدهٔ خود را بازخرید کند، در اين صورت سهام بازخريد شده را سهام خزانه مى نامند. معمولاً در ترازنامه شرکت اين سه دسته سهم از هم تفکیک می گردند.
11- حق دريافت سود سهم عادی
پس از اينکه يک شرکت، ماليات و سود سهام ممتاز خود را پرداخت کرد، مى تواند باقىمانده را به عنوان سود سهام به صاحبان سهم عادى بپردازد. مقدارى از اين سود به حساب سود سنواتى (يا سود انباشته) منتقل مىگردد. سود سنواتي يكي از مهمترين منابع تامين مالي شركت (براى دوره هاي بلندمدت) است.
پرداخت سود سهام نوعى توزيع سود خالص بين سهامداران است و از اين رو، سود پرداختي هزينه قابل قبول مالياتي تلقى نمى شود؛ بنابراين، سود سهام پرداختى نمى تواند درآمد مشمول ماليات شرکت را کاهش دهد امکان دارد که سود سهام تقسيميِ يک شرکت نسبت به سال قبل کاهش يا افزايش يابد. يا اينکه اصلاً پرداخت نگردد؛ در اين صورت، سهم عادي به عنوان اوراق بهاداري كه داراي بازدهي ثابت هستند به حساب نمي آيند.
