سهام ممتاز (به انگلیسی: Preferred stock یا Preferred share)
سهام ممتاز نوعی اوراق بهادار است که دارندة آن نسبت به درآمدها و داراییهاي شرکت، حق یا ادعاي محدود و معینی دارد. این سهام زمانی منتشر میشود که هزینۀ سهام عادي بالاتر باشد. هنگامی که درجۀ اهرم مالی شرکت بالا باشد یا انتشار سهام عادي از نظر کنترل شرکت، براي مالکان مشکل ساز باشد، شرکتها اقدام به انتشار سهم ممتاز میکنند.
این نوع از سهام را به دو دلیل ممتاز مینامند:
الف – سود این سهام قبل از سهام عادي پرداخت میشود.
ب – در زمان انحلال شرکت یا فروش داراییها، بعد از تسویۀ بدهیهای شرکت، ابتدا صاحبان سهام ممتاز حقوق خود را دریافت میکنند و سپس باقیمانده داراییها به صاحبان سهام عادي میرسد. سهم ممتاز را اوراق بهادار ترکیبی نیز مینامند چون ویژگیهای سهام عادی و اوراق قرضه را با هم دارا هستند. سهم ممتاز از نظر نداشتن سر رسید و همچنین هزینۀ مالیاتی، شبیه سهام عادي اند؛ اما با توجه به دریافت سود ثابت همانند اوراق قرضه، در گروه اوراق بهادار با درآمد ثابت قرار میگیرند. سهام ممتاز از طریق پذیره نویسی خصوصی وارد بازار میشوند در بازار خارج از بورس و در بورس قابل دادوستد هستند.
ویژگی های سهام ممتاز
- در بردارنده نوعي حق مالکیت.
- نداشتن سر رسید.
- شرکت انتشار دهنده نباید دارایی های خود را وثیقه یا رهن این اوراق قرار دهد.
- اعطای سود به دارندگان سهام ممتاز (در صورت داشتن سود)
- حق تقدم بردارندگان سهام عادی از نظر دریافت سود سهام.
- حق تقدم بر دارندگان سهام عادی از نظر دریافت ادعای خود در صورت انحلال شرکت.
- دارا بودن حق رای فقط در موارد بسیار خاص در مجمع عمومی
- اعطای تخفیف مالیاتی به شرکتی که سهم ممتاز شرکت دیگر را بخرد.
انواع سهام ممتاز
۱- سهم ممتاز جمع شونده
در این نوع سهام شرکت حق پرداخت هیچ سودی به سهامداران عادی را نخواهد داشت مگر اینکه سود سهام ممتاز انباشته شده در سال های قبل را بپردازد.
۲- سهم ممتاز مشارکتی
دارندگان این نوع سهام حق دارند پس از دریافت میزان معینی سود سهام در تقسیم سود با صاحبان سهام عادی سهیم شوند یا مشارکت کنند.
۳- سهم ممتاز قابل تبدیل
دارندگان این نوع سهام حق دارند در صورت تمایل سهم ممتاز خود را به سهام عادی تبدیل کنند. (نرخ تبدیل نیز از پیش تعیین می شود)
۴- سهم ممتاز قابل باز خرید
شرکت منتشر کننده این نوع سهام در هر زمان که بخواهد می تواند آنها را بازخرید کند و از دور خارج نماید. قیمت باز خرید معمولاً بیش از قیمت فروش یا ارزش اسمی است و با گذشت زمان کاهش مییابد.
۵- سهم ممتاز با نرخ شناور
نرخ سود این نوع سهام ثابت نیست وبا نرخ بهره بازار ارتباط دارد. معمولاً میزان سود این سهام برای مدتی کم پس از انتشار ثابت می ماند و شرکت منتشر کننده پایین ترین (کف) و بالاترین (سقف) میزان سود پرداختی آن را تعیین می کند. معمولاً برای اینکه ریسک بازار در پایین ترین حد باقی بماند شرکت انتشار دهنده این اوراق باید نرخ بازده آنها را به گونه ای تعیین کند که در بازار به قیمتی معادل یا حدود ارزش اسمی خرید و فروش شود.
اوراق بهادار سنتی
ساختار بسیاری از سهم های ممتازِ سنتی به گونهای است که بدون مدت و دائمی است، یعنی تاریخ سررسید ندارد. با این حال، صادرکننده می تواند و باید (با توجه به مقررات) نسبت به بازخرید سهم های ممتازِ واریز نشده که روی هم انباشته شدهاند، اقدام کند و آنها را از دور خارج سازد.
اوراق بهادار ترکیبی یا دو رگه
از آنجا که سهام ممتاز، از یک سو برخی از ویژگیهای سهام عادی را داراست و از سوی دیگر شباهتهایی به اوراق قرضه دارد، به آن اوراق بهادار دو رگه یا ترکیبی (hybrid preferred stocks) گفته میشود. مانند اوراق قرضه، سودی که به سهام ممتاز تعلق میگیرد با نرخ ثابت نسبتا بالایی پرداخت میشود. از سوی دیگر، سهام ممتاز مانند سهام عادی در بازار بورس معامله میشود.
سهم ممتاز ترکیبی یا «اوراق بهادار سرمایه» با نرخ ثابت برای اولین بار در سال ۱۹۹۳ به بازار معرفی شد. این نوع سهام، ترکیبی از اوراق قرضه (که در ردهی بدهیهای شرکت قرار میگیرد) و حقوق صاحبان سهام بود. سهامممتاز ترکیبی جدید، نسبت به سهام ممتاز سنتی از نقدشوندگی (liquidation) بالاتری برخوردار بود.
از لحاظ فنی به سهم ممتاز ترکیبی، به جای سود تقسیمی بهره پرداخت میشود. بهره (interest) با سود تقسیمی (dividend) تفاوت دارد و نباید این دو را با یکدیگر اشتباه کرد. بهره به درآمد حاصل از سرمایه گفته میشود، در حالیکه سود تقسیمی سودی است که از تقسیم میزان سود عملیاتی، پس از کسر مالیات شرکت، بر تعداد کل سهام، محاسبه میشود و نشان دهنده سودی است که شرکت در یک دوره مشخص، به ازای یک سهم به دست آورده است. از آنجا که بهره ی سهم ممتاز ترکیبی پیش از کسر مالیات پرداخت میشود، انتشار این نوع سهام مزایای زیادی (از نظر کاهش هزینه های مالیاتی) برای شرکت صادرکننده خواهد داشت. این در حالی است که سود همه ی انواع سهام پس از کسر مالیات صورت میگیرد و این پرداخت سود، تاثیری در پرداخت مالیات ندارد.
توصیه می شود سرمایه گذاران قبل از خرید سهام، به طور کامل ویژگی های اوراق بهاداری را که خریداری میکنند و تأثیری را که هر یک از این ویژگیها ممکن است بر اوراق خریداری شده، داشته باشد بررسی کنند. درآمد حاصل از بهره، به نوبعی خود برای شخص سرمایه گذار به عنوان مالیات بر درآمد، مشمول مالیات خواهد شد. با این حال، انتشار این نوع سهام و اوراق بهادار برای صادرکنندگان، به دلیل معافیت های مالیاتی بسیار جذاب است. امروزه ۷۵% از سهم های ممتازی که در بازار سهام خرید و فروش میشود از نوع سهم ممتاز ترکیبی است.
تاثیر سهم ممتاز بر ریسک مالی
سهم ممتاز نوعی اوراق بهادار با بازدهی ثابت است به همین دلیل انتشار سهام ممتاز باعث افزایش درجه اهرم مالی شرکت می شود.
ریسک مالی سهم ممتاز از اوراق قرضه بیشتر است زیرا کاهش نسبت پوشش هزینه ثابت و افزایش درجه اهرم مالی نشان دهنده افزایش ریسک مالی است.
از دیدگاه مدیران مالی سهم ممتاز جانشین اوراق قرضه است و در هر زمان که انتشار اوراق قرضه مطلوب نباشد شرکتها دست به انتشار سهم ممتاز می زنند.
مزایای سهم ممتاز
- به نفع بودن انتشار آن در صورتیکه نرخ بازدهی شرکت بیش از هزینه خاص آن باشد: سهام ممتاز برای شرکتهایی که نمی توانند وام بگیرند وسیله خوبی است و در شرایط تورمی نیز انتشار آن به نفع شرکت است زیرا میزان سود آن رقم ثابتی است که از محل سودهای آتی پرداخت می شود.
- هزینه خاص سرمایه سهم ممتاز کمتر از هزینه خاص سرمایه سهام عادی است: زیرا دارندگان آن از نظر دریافت سود و اصل مبلغ سرمایه گذاری بر سهامداران عادی تقدم دارند.
- تعداد کسانی که در این نوع سهام حق رای دارند محدود است (در شرایط خاص)
- سهم ممتاز را می توان با قابلیت بازخرید یا قابلیت تبدیل انتشار داد.
- شرکت نسبت به پرداخت سود سهم ممتاز الزام قانونی ندارد: یعنی شرکت در صورت به تاخیر انداختن پرداخت سود سهم ممتاز مجبور نیست اعلام ورشکستگی نماید.
نقاط ضعف سهم ممتاز
- کاهش سود هر سهم عادی در صورتی که شرکت نتواند برابر با هزینه سرمایه سهم ممتاز بازده داشته باشد.
- هزینه سرمایه سهم ممتاز بیش از هزینه سرمایه اوراق قرضه است: زیرا ریسک سهام ممتاز بیشتر از اوراق قرضه است و همچنین سود سهم ممتاز هزینه قابل قبول مالیاتی نیست.
- نپرداختن یا به تاخیر انداختن پرداخت سود سهم ممتاز باعث کاهش ارزش سهام عادی و ممتاز شرکت می شود.
- مواجه شدن با مشکل نقدینگی در صورت بازخرید بودن سهم ممتاز
- انجام برخی از کارها منوط به تصویب سهامداران ممتاز است. (انتشار سهم ممتاز اضافی یا اوراق قرضه قابل تبدیل به سهام ممتاز)
- شاید وضع بگونه ای باشد که شرکت به جای انتشار سهم ممتاز مجبور به استفاده از محل سود انباشته یا انتشار سهام عادی گردد.
