بورس به بازاری اطلاق می شود که قیمت گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام می پذیرد.
واژه بورس (Bourse) در زبان فرانسوی به معنای کیف پول است. علاوه بر این، چنین بیان شده است که در اوایل قرن پانزدهم میلادی در شهر بروژ بلژیک مردی به نام واندربورس (Van der Burse) زندگی می کرده که صرافان شهر در مقابل خانه او به داد و ستد کالا و اوراق بهادار می پرداختند. از این رو بعدها به کلیه مکان هایی که داد و ستد پول، کالا و اسناد مالی و تجاری در آن صورت میگرفت، بـورس گفته شد.
اگر بخواهیم به زبان ساده‌تر بیان کنیم؛بورس بازاری برای خرید و فروش سهام شرکت‌ها و سایر اوراق بهادار است. البته باید در نظر داشت که در بازار سرمایه دو بخش اصلی وجود دارد بازار سهام و بازار بدهی.
با توجه به آنکه سابقه Bourse سهام در کشورمان بسیار بیشتر از بازار بدهی است، عموما در پاسخ به سوال بورس چیست ، ذهن‌ها به سمت بازار سهام معطوف میشود.
تاریخچه بـورس در جهان — تاریخچه بـورس در ایران
بورس، در اصطلاح علم اقتصاد
مکانی است که کار قیمت گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام میگیرد.
برای شناخت‌بورس و آشنایی بیشتر با آن بهتر است از “بازار” و تعریف آن شروع کنیم. در یک تعریف ساده، میتوان گفت که، بازار مکانی است که در آن خرید و فروش صورت میگیرد؛ و ساده‌تر این است که بگوییم هرگاه شرایطی فراهم شود که بین خریدار و فروشنده رابطه برقرار شود و معامله‌ای صورت پذیرد بازار تشکیل شده است. این شرایط می‌تواند مکان خاصی باشد یا شبکه‌ای ارتباطی مثل اینترنت.
در بازارها به طور کلی دو نوع دارایی، دارایی‌های واقعی و دارایی‌های مالی، مورد معامله قرار می‌گیرند. دارایی‌های واقعی همان دارایی‌های فیزیکی هستند مثل زمین، ساختمان و انواع کالا مانند ماشین، لوازم خانگی و …. اما دارایی‌های مالی دارایی‌های کاغذی و بهتر بگوییم اسنادی هستند، مثل سهام و اوراق مشارکت. بورس بازاری است که در آن دارایی‌های مختلف مورد معامله قرار میگیرد.
تاریخچه بورس
بورس در ایران، به سال ۱۳۱۵هجری‌شمسی برمی‌گردد. در این سال، فردی بلژیکی به نام «ران لوترفِلد» پس از انجام مطالعات گسترده درباره تاسیس بورس در ایران، اساسنامه داخلی Bourse را تهیه و به مسئولان ایرانی ارائه کرد، اما با توجه به شرایط آن زمان و وقوع جنگ جهانی دوم، عملاً موضوع بررسی و تأسیس بورس در ایران بیش از ۲۵سال به تأخیر افتاد.
در سال ۱۳۴۱، کمیسیونی در وزارت بازرگانی و با حضور نمایندگان وزارت دارایی، وزارت بازرگانی و بانک توسعه صنعتی و معدنی ایران تشکیل و موافقت‌‌نامه اولیه تاسیس بورس سهام در این کمیسیون، تنظیم شد. در اواخر همان سال یعنی سال ۴۱، هیئتی ازبورس بروکسل به سرپرستی دبیر کل این Bourse برای مشارکت در راه‌اندازی بورس ایران، به کشورمان دعوت شدند و بالاخره پس از چهار سال، در سال ۱۳۴۵ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار در مجلس تصویب و برای اجرا از سوی وزارت اقتصاد به بانک مرکزی ابلاغ شد. حدود یک سال بعد از ابلاغ قانون تشکیل بورس اوراق بهادار، در پانزدهم بهمن‌ماه سال ۱۳۴۶، بورس اوراق بهادار تهران با انجام چند معامله بر روی سهام بانک توسعه صنعتی و معدنی که بزرگ‌ترین مجتمع واحدهای تولیدی و اقتصادی در آن تاریخ به شمار می‌رفت، به‌طور رسمـی فعالیت خود را آغاز کرد.
انواع بورس
بورس اوراق بهادار
فراهم‌آوردن بازاری شفاف و منصفانه برای دادوستد اوراق بهادار پذیرفته شده و همچنین سیستمی مناسب برای نظارت بر جریان دادوستد، عملیات بازار و فعالیت اعضای آن است.
دربورس‌اوراق‌بهادار دارایی‌های مالی از قبیل سهام، اوراق مشارکت و… مورد معامله قرار میگیرد. در ایران، به بازار خرید و فروش اوراق بهادار که به طور رسمی و دائمی در محل معینی تشکیل میشود “بورس اوراق بهادار” می‌گویند.
بورس‌ها در همه جای جهان وجود دارند، چند نمونه از معروف‌ترین آنها بازار سهام نیویورک، نزدک و بازار سهام توکیو است. امروزه بسیاری از معاملات Bourse با پیشرفته‌تر شدن بازار و قابلیت انجام معاملات عادلانه بدون حضور اعضا در سالن معاملات، به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شوند.
بورس کالا
بازاری که در آن خرید و فروش کالاهای معین صورت میگیرد و به طور منظم و دائم فعال است بورس کالا نام دارد. دربورس کالا معمولاً مواد خام و مواد اولیه مورد معامله قرار میگیرد. هر بورس کالایی را با نام همان کالایی که مورد معامله قرار میگیرد نامگذاری میکنند. مثلاً بورس نفت و بورس گندم.
بورس ارز
دربورس ارز، همانطور که از نام آن مشخص است، کار خرید و فروش پولهای خارجی انجام میگیرد. این بورس در کشور ما فعال نیست اما در کشورهای پیشرفته فعالیت چشمگیری دارد.
تعریف شاخص بورس
بورس سهام مجموعه‌ای از شرکت‌ها را شامل میشود که در صنایع مختلف فعالیت میکنند.
افراد برای ورود به بورس نمی‌توانند تمامی شرکت‌ها را به صورت جداگانه بررسی کنند و در نتیجه نیازمند معیاری عمومی‌تر برای ورود به بازار سهام هستند. بر این اساس، شاخص‌ها معرفی می‌شوند که نیاز تعریف شاخص بورس را دقیق‌تر بدانیم. شاخص بورس به نوعی میانگین قیمت تمامی سهام موجود در بورس است که تغییرات آن بیانگر وضعیت عمومی آن بازار است.
حتما شما هم تاکنون، بارها و بارها، شنیده‌اید که مثلا شاخص‌بورس امروز با ۵۰ واحد رشد، به عدد ۳۲ هزار واحد رسید. همچنین گاهی اوقات رسانه‌ها از کاهش شاخص‌بورس خبر می‌دهند. اما تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که شاخص بورس، بیانگر چیست و چرا افزایش یا کاهش آن، اهمیت دارد؟ اساس نوسانات شاخص چه مفهومی دارد؟ در این برنامه، قصد داریم درباره شاخص‌های بـورس و انواع آنها صحبت کنیم.
تأثیر بورس بر اقتصاد
علیرغم اینکه بورس در ایران قدمت چندانی ندرد اما یکی از ارکان و مولفه های اصلی در بازار سرمایه و تجارت محسوب میشود و توانسته جایگاه ویژه ای در اقتصاد پیدا کند. از طرف دیگر، بسیاری از افراد با بازار سرمایه آشنایی نداشته و بنابراین کمتر برای سرمایه گذاری دربورس حضور پیدا میکنند. با این حال، تاثیر Bourse بر اقتصاد قابل انکار نیست و شاهد و گواه آن، میزان سودی است که سهامداران به دست آورده و مجددا برای سرمایه گذاری دربورس استفاده کردند.
علاوه بر این،بورس برای سرمایه گذاران مزیت هایی دارد که از جمله آنها میتوان به راحتی و سهولت انتقال انواع سهام، امکان سرمایه گذاری بلند مدت در مکان های قابل سرمایه گذاری، ایجاد بازارهای دایمی و خرید و فروش انواع سهام را نام برد. همچنین، افراد معولی دارای سرایه اندک نیز باید مزیت های این بورس و سرمایه گذاری در آن را بررسی نموده و با توجه به سودآوری شان، برای سرمایه گذاری بلند یا کوتاه مدت تصمیم بگیرند.
بازار بورس چه منافعی برای جامعه دارد؟
کنترل نقدینگی در جامعه بازاربورس یک فرصت سرمایه گذاری مطلوب برای سرمایه گذاران با سرمایه های اندک ایجاد می کند و زمینه توزیع عادلانه ثروت را مهیا می کند.
مزیت های کلان بورس برای جامعه عبارتند از:
- رشد تولید ناخالص ملی و مهار تورم
- استفاده از پس اندازهای خرد و کوچک مردم
- هدایت سرمایه های سرگردان
- کمک به رشد صنعتی شدن کشور
معادل انگلیسی بورس
Exchange (organized market), Bourse, Stock Market, Stock Exchange, Exchange
سایت اوراق بهادار تهران ⇐ www.tse.ir
