موسیر بومی نواحی غرب آسیاست. عدهای موطن آنرا کوهستانهای فلسطین میدانند. موسیر توسط فرانسویها به اروپا انتقال یافت. در سال ۱۵۳۲ به آمریکا برده شد. از زمانهای خیلی قدیم این سبزی کشت میشده است. در ایران کاشت موسیر مرسوم نبوده و نیست، ولی این گیاه به طور وحشی در کوهستانها میروید. عدهای در بهار و تابستان به جمعآوری موسیر از کوهستانها میپردازند و آن را به فروش میرسانند.
گیاه موسیر
یکی از انواع گیاهانی که شباهت زیادی به سیر دارد و از طعمی ملایم در مقایسه با پیاز برخوردار است گیاه موسیر می باشد. این گیاه از لحاظ بومی به نواحی غرب آسیا تعلق دارد و از انواع گیاهان غده دار به شمار می آید. بسیاری از افراد تمایل دارند به منظور استفاده شخصی از موسیر به پرورش و کشت این گیاه در منزل بپردازند که در همین زمینه برای آشنایی شما عزیزان این مطلب را به آموزش کاشت موسیر اختصاص داده ایم.
گیاه موسیر(Allium hirtifolium) گیاهی بومی ایران است و می تواند به اشتغالزایی در کشورمان کمک کند و در صورتی که بازاریاب خوبی باشیم و آموزش های لازم را دریافت کرده باشیم ایجاد ثروت نیز خواهیم کرد. این گیاه کاربرد دارویی یا صنایع لبنی دارد. موسیر در دامنه های رشته کوههای زاگرس، مناطق مرکزی و جنوبی کشور میروید. گیاهی علفی، چند ساله و معطر است. ارتفاع ساقه ممکن است به ۸۰ تا ۱۲۰ سانتی متر برسد. برگها سبز و نیزه ای و نوک تیز وبه طول ۲۰ تا ۳۰ سانتی متر هستند.
این گیاه بذر زیادی تولید میکند و رنگ سوخ آن زرد است. قطر سوخهای موسیر ۳ تا ۶ سانتیتر است و ریشه های پیاز مانند دارند. رنگ برگها سبز و سبز مایل به خاکستری است. زمانی که طول ساقه ۶۰ تا ۱۵۰ سانتی متر رسیدند شروع به گلدهی میکنند. قطر گلها ۸ تا ۱۲ سانتی متر و به رنگ بنفش و سفید دیده میشود.
انتخاب فصل کاشت موسیر
موسیرها را در فصل پاییز یا بهار بکارید، اگر در فصل پاییز بکارید، محصول زودتر خواهد رسید و اگر این گیاه را در شرایط بهاره سازی، بکارید، موسیرهای بزرگتر و بهتری خواهید داشت.
- بهاره سازی فرآیند ظهور بذر یا گیاه در دمای پایین، به منظور افزایش و سرعت روند رشد می باشد.
- برای کاشت در فصل پاییز، تاریخی را انتخاب کرده که پس از اولین سرما (سرمای اولیه) و قبل از آب و هوای سرد (فصل زمستان) باشد. در فصل بهار، اسفند ماه یا فروردین ماه کاشت انجام شود.
نیازهای اکولوژیک
میزان بارندگی ۲۵۰ میلیمتر، خاک عمیق با بافت مناسب و حاصلخیز، دمای متوسط سالیانه ۱۰ تا ۱۳ درجه سانتی گراد، ارتفاع بالای ۱۸۰۰ متر از سطح دریا می باشد و زمان کاشت این گیاه در فصل پاییز (پایان مهر ماه تا اواخر آبان ماه)، شروع رشد آن از اسفند ماه تا فروردین ماه، زمان گلدهی اردیبهشت ماه و زمان مناسب بهره برداری موسیر اواخر تیرماه می باشد.
انتخاب منطقه ی مناسب کاشت موسیر
موسیر به نور کامل، خاک با زهکش مناسب و منطقه ای عاری از علف های هرز، نیاز دارد. بستر کشتِ بلند برای این گیاه مناسب تر است، به خصوص اگر زمین مرطوب باشد.
خاک هایی که به خوبی زهکش می شوند عبارتند از:
- شنی
- سیلتی (سیلت ها ذرات متوسط خاک هستند. بیش از نیمی از این نوع خاکها را ذرات سلیت تشکیل داده است که دارای قطری بین ۰٫۰۵ تا ۰٫۰۰۲ میلیمتر میباشند و بر حسب اینکه ناخالصی مثل ماسه، رس و غیره بهمراه دارند بنام خاکهای سیلتی ماسهای و یا سیلتی رسی معروفند)
- لومی (خاکهایی که میزان مساوی از هر سه جزء، شن ، رس و سیلت را داشته باشند را، ” خاک لومی ” می نامند، خاک لوم نوعی بافت خاک است که حد واسط بین شن و رس است)
تکثیر موسیرها
تکثیر موسیر علاوه بر بذر با استفاده از کورم های موسیر در اواخر پاییز یا اوایل بهار هم انجام میشود. پیاز مادری به چندین پیاز کوچک تقسیم میشود که از آنها برای تکثیر میتوان استفاده کرد. این جنس دارای بیش از ۷۰۰ گونه هستند. این گیاه در مناطق معتدله، گرمسیری و نیمه گرمسیری و خشک قابل کشت است. در نظر داشته باشید، اگر هدف پیاز خشک موسیر است، باید آن را زود کاشت تا رشد گیاهی موسیر به میزان حداکثر انجام گرفته و در روزهای بلند و هوای گرم تولید غده ها نیز به خوبی انجام گیرد.
نحوه کاشت مناسب موسیر
هشت تا ده هفته قبل از آخرین یخبندان زمستانه بهترین زمان برای کشت بذرها در سینی نشا و گذاشتن آنها در گلخانه است.
در سینی کشت پر از بستر سوراخ هایی به اندازه ۱ سانتی متر ایجاد کنید و بذر را قرار داده مجدد با بستر کشت بپوشانید و در گلخانه گرم و آفتابی قرار دهید. بذرها را تا زمانی که جوانه بزنند مرطوب نگه دارید. مدت زمان کاشت تا جوانه زدن ۱۰ تا ۱۴ روز است. بعد از جوانه زدن تا زمان انتقال در معرض ۶ تا ۸ ساعت آفتاب قرار دهید.
زمانی که اندازه گیاهچه ها به ۵ تا ۷٫۵ سانت رسید، تنک کنید تا در هر حفره سینی کشت یک گیاه باقی بماند. زمان انتقال گیاهچه به زمین اصلی ۸ هفته بعد از کاشت بذر است زمانی که طول گیاهچه ها به ۱۲٫۵ تا ۱۵ سانتی متر برسد میباشد. زمین مناسب برای انتقال نشاها باید آفتابی با خاک سبک غنی با زه کشی مناسب باشد. برای تقویت خاک از کود کمپوست پوسیده استفاده کنید.
همچنین برای کمک به رشد بیشتر از کودهای ۱۰-۱۰-۱۰ در دوران رشد نشا و گیاهان استفاده کنید. فاصله بین ردیف ۳۰ تا ۳۵ سانتیمتر و بین گیاهان ۱۲ تا ۱۵ سانتیمتر مناسب است.اگر از روش کشت مستقیم بذر استفاده میکنید ۲ تا ۴ هفته قبل از آخرین سرمای زمستانه بذر را به صورت مستقیم در زمین اصلی بکارید. قبل از کشت شخم زده شود و از کمپوست و کود آلی پوسیده برای تقویت زمین استفاده شود.
بذر مورد نیاز موسیر برای کاشت در مساحت یک هکتار را۲۰کیلوگرم و پیاز یا پیازچه مورد نیاز این گیاه برای کاشت در مساحت یک هکتار را ۴۰۰ کیلوگرم می باشد، که در صورت کاشت بذر پس از گذشت حداکثر ۷ سال قابلیت برداشت داشته و با نیاز آبیاری بسیار کم از توجیه اقتصادی هم برخوردار است.
آموزش جداسازی پیازچه ها
مانند سیر، در بوته ی موسیر نیز چندین پیازچه رشد می کند. ولی اگر موسیرها، پیازچه نداشتند، موسیر را از بوته ی اصلی جدا کرده و بکارید.
- از هر پیازچه ای که بکارید، یک بوته موسیر جدید که خود شامل چند پیازچه است، رشد می کند.
آبیاری پیازچه ها
موسیر به مراقبت و آبیاری زیادی نیاز ندارد، اما پس از کاشت باید بلافاصله آبیاری کنید.
- لایه مالچ بر روی خاک به حفظ رطوبت خاک کمک می کند.
حفاظت از موسیر ها در برابر آفات و شکارچی ها
هنگامی که مو سیرها در حال رشد هستند، از این گیاه به ترتیب زیر محافظت کنید. پستانداران کوچک علاقمند به جویدن مو سیر هستند. می توانید مو سیرها را در باغتان با پوششی از توری ، در مقابل شکارچیان محافظت کنید.
- تا فصل بهار گذاشتن توری ضروری نیست، البته فقط تا زمانی که موسیرها شروع به رشد کنند.
- مو سیر را هر چند ماه یکبار دربرابر کرم ها، از طریق پاشیدن خاکستر چوب در محوطه محافظت کنید.
حذف منظم علف های هرز منطقه
موسیر ها تمایلی به رقابت با علف های هرز ندارند، بنابراین علف های هرز را از خاک اطراف مو سیر جدا کرده و بیرون بکشید.
- فقط مراقب باشید هنگام بیرون کشیدن علف های هرز به طور تصادفی بوته های مو سیر را نچینید.
- برای از بین بردن علف های هرز، به منظور جلوگیری از آسیب رسیدن به ریشه ها بهتر است از دست به جای بیل یا هر ابزار دیگر، استفاده کنید.
آبیاری گیاهان در طول دوره ی خشکی
حتی در طول دوره رشد، نباید موسیرها را غرق در آب کرد، زیرا مو سیر به آب زیادی نیاز ندارد. البته در آب و هوای خشک، باید مطمئن شوید که خاک تا حدی مرطوب است.
برداشت پوشش از روی موسیر ها قبل از برداشت
موسیر ها تا پایان خردادماه یا ابتدای تیرماه (برای کشت های پاییزه ) یا اواخر تیر ماه تا مردادماه (برای کشت های بهاره) آماده ی برداشت می شوند. وقتی که شاخ و برگ گیاهان زرد رنگ شد، آماده ی برداشت می باشند.
- یک روز خشک و آفتابی را انتخاب و از بیلچه یا چنگک استفاده کنید و به آرامی خاک را در اطراف مو سیرها کنار بزنید و آنها را به سطح بیاورید. مراقب باشید مو سیرها را با ریشه بیرون نکشید یا به ریشه ها آسیب نرسانید.
- پیازچه های مو سیر را به مدت یک تا دو روز روی سطح خاک مقابل آفتاب قرار دهید. وقتی خشک شوند، به راحتی از خاک بیرون می آیند.
- برداشتن پوشش، کمک به بالغ و رسیده شدن مو سیر می کند، زیرا قرار گرفتن در مقابل نور به رسیده شدن موسیر کمک خواهد کرد.
برداشت موسیر
معمولاً ۱۰۰ روز پس از کاشت پیازهای کوچک، غده های بزرگ مو سیر قابل برداشت است. از غده های بزرگ به عنوان سبزی استفاده می شود (اکثرا به صورت خشک شده و ورقه ای). همچنین می توان از پیازهای کوچک با برگ های سبز آن در تهیه سالاد استفاده کرد. با مشاهده برگ های زرد و قهوه ای آبیاری نیز باید قطع شود، سپس بوته ها را از زمین خارج کرده و برگ ها از یک سانتی متری بالای غده قطع میشوند،غده ها به مدت یک تا دو هفته در مقابل آفتاب در مزرعه خشک می شوند تا مقداری از رطوبت خود را از دست داده و خاصیت انباری شان بالا رود.
موسیر را می توان بعد از برداشت، مصرف یا برای سال آینده ذخیره نمود
مو سیرهایی که تازه برداشت می شوند را می توان فوراً مصرف یا برای استفاده بعدی ذخیره کرد. بنابراین در فصل زمستان نیز مو سیر خواهید داشت.
راه های ذخیره و نگهداری از موسیرها
- مو سیرها را روی یک سطح گذاشته و یک یا دو هفته در محل گرم و خشک نگهدارید.
- برگهای باقیمانده را از بالای پیازچه ها جدا و مو سیرها را به یک کیسه ی توری انتقال و در جای خنک و خشک نگه دارید.
- زمانی که مو سیرها بدین شیوه ذخیره و نگهداری می شوند، ممکن است تا شش ماه سالم باقی بمانند.
مواظبتهای زراعی
آبیاری گیاه موسیر مانند سیر و پیاز مرتب انجام میشود. آبیاری تا زمانی که برگها زرد نشوند، ادامه دارد. با مشاهدهی برگهای زرد و قهوهای بوته، آبیاری قطع میگردد. سپس غده ها و بوتهها از زمین خارج میشوند. برگها از یک سانتیمتر بالای غده قطع میشوند. غدهها بهمدت یک تا دو هفته در مقابل آفتاب در مزرعه خشک میشوند تا کمی رطوبت خود را از دست بدهند. با اینکار قدرت انبارداری موسیر بالا میرود. نوع خاک، مصرف کود، آمادهکردن زمین، آبیاری، مراقبتهای زراعی، مبارزه با آفات و امراض، در مورد مو سیر کاملا مانند سایر سبزی های پیازی میباشد.
خواص درمانی این گیاه
خواص دارویی موسیر، سیر، پیاز، پیازچه و اعضای خانواده آلیاسه در درمان بیماریهایی مانند دیابت، بیماریهای قلبی سرماخوردگی و آنفلوانزا، استرس، تب، سرفه، سردرد، هموروئید آسم مورد استفاده قرار میگیرد، از جمله خواص دیگر این گیاه می توان به طبیعت گرم و خشک، دافع سنگ کلیه و مثانه، کاهش درد مفاصل، ضد انگل و کاهش فشار خون اشاره کرد. موارد مصرف مو سیر در صنایع غذایی و ادویه ای، به صورت پودر خشک، ترشی و ماست و مو سیر است.
موسیر ایرانی غنی از عناصر معدنی مانند آهن، مس، روی، منگنز و پتاسیم بوده و به لحاظ تغذیهای، پیاز مو سیر از ارزش بالایی برخوردار است. از ترکیبات این گیاه می توان به آلیسین اشاره کرد، این ماده به لحاظ بیولوژیکی ترکیب فعالی بوده و خاصیت باکتریکشی، قارچکشی و ضد پارازیت بودن آن گزارش شده است. آلیسین موجود در عصاره کلروفرمی مو سیر ایرانی قادر است از رشد و تکثیر سلولهای سرطانی نوع Hela و Mcfv جلوگیری کند.
